در صنعت آب و فاضلاب برخی اصطلاحات اشتبا هاً به جای یکدیگر به کار برده می شوند و یا به دلیل اینکه کلمات از لحاظ معنایی بسیار به یکدیگر نزدیک هستند، در کاربرد آن ها شک میکنیم. یکی از این تفاوت های معنایی، واژه های فاضلاب و پساب هستند. این دو اصطلاح به طور گسترده ای در صنعت تصفیه آب و محیط زیست استفاده می شوند، اما بسیاری از افراد تفاوت های ظاهری آن ها را نمی دانند. در این مقاله، به تفصیل به بررسی تفاوت فاضلاب و پساب خواهیم پرداخت و نکات کلیدی در زمینه تصفیه و مدیریت این منابع را بررسی خواهیم کرد.
تفاوت فاضلاب و پساب
فاضلاب به آبی اطلاق می شود که از فعالیت های انسانی آلوده شده و حاوی آلاینده های مختلفی مانند مواد آلی، مواد معدنی، میکروارگانیسم ها و مواد شیمیایی است. این آب ها از منازل، کارخانه ها و مزارع کشاورزی سرچشمه می گیرند و بدون تصفیه، تهدیدی جدی برای محیط زیست و سلامت انسان محسوب می شوند. در مقابل، پساب به آبی گفته می شود که پس از گذراندن فرآیند تصفیه، از فاضلاب اولیه تولید می شود. پساب، در واقع فاضلابی است که بخشی از آلودگی های آن حذف شده و کیفیت آن نسبت به فاضلاب اولیه بالاتر است. با این حال، بسته به نوع تصفیه، پساب همچنان ممکن است حاوی برخی آلاینده ها باشد. تفاوت اصلی این دو در میزان آلودگی و قابلیت استفاده مجدد آن ها است. فاضلاب به دلیل آلودگی بالا، قابل تخلیه مستقیم به محیط زیست نیست، در حالی که پساب پس از تصفیه مناسب، می تواند برای مصارفی مانند آبیاری، صنعت و … مورد استفاده قرار گیرد.
فاضلاب چیست و انواع آن کدام است؟
فاضلاب (به انگلیسی: Sewage)، آبی است که در اثر فعالیت های انسانی آلوده شده و حاوی آلاینده های مختلفی مانند مواد آلی، مواد معدنی، میکروارگانیسم ها و مواد شیمیایی است. این آب آلوده از منازل، کارخانه ها، مزارع و سایر منابع انسانی تولید می شود و اگر به درستی مدیریت نشود، می تواند تهدیدی جدی برای سلامت انسان باشد.
انواع فاضلاب
به طور کلی، فاضلاب به دو دسته اصلی تقسیم می شود:
- فاضلاب خانگی: آبی است که از منازل مسکونی تولید می شود و حاوی مواد آلی، باکتری ها و ویروس ها است.
- فاضلاب صنعتی: آبی است که از فعالیت های صنعتی تولید می شود و بسته به نوع صنعت، حاوی آلاینده های مختلفی مانند فلزات سنگین، مواد شیمیایی و روغن است.
فاضلاب خانگی:
فاضلاب خانگی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- آب سیاه (Blackwater): شامل فاضلابی است که از توالت ها تولید می شود و حاوی مواد آلی، باکتری ها و ویروس ها در غلظت بالا است.
- آب خاکستری (Greywater): شامل فاضلابی است که از آشپزخانه، حمام و لباسشویی تولید می شود و حاوی مواد آلی، چربی ها و شوینده ها است.
روش های تصفیه فاضلاب خانگی:
- پکیج تصفیه فاضلاب ویلا: این پکیج ها برای تصفیه فاضلاب منازل مسکونی و ویلاها طراحی شده اند. این سیستم ها به صورت پیش ساخته و در اندازه های مختلف تولید می شوند و معمولاً شامل مخازن سپتیک، فیلترهای بیولوژیکی و گاهی اوقات سیستم های هوازی هستند. پکیج های تصفیه فاضلاب به دلیل نصب آسان و نگهداری کم، محبوبیت زیادی دارند.
- حوضچه های تصفیه: این روش یکی از قدیمی ترین روش های تصفیه فاضلاب است. در این روش، فاضلاب به صورت طبیعی و با کمک باکتری ها تصفیه می شود. حوضچه های تصفیه معمولاً در مناطق روستایی و برای تصفیه فاضلاب با حجم کم استفاده می شوند.
فاضلاب صنعتی:
فاضلاب صنعتی به دلیل تنوع صنایع و نوع آلاینده های موجود در آن، بسیار متنوع است. برخی از انواع مهم فاضلاب صنعتی عبارتند از:
- فاضلاب صنایع غذایی: حاوی مواد آلی، چربی ها و روغن است.
- فاضلاب صنایع شیمیایی: حاوی مواد شیمیایی خطرناک مانند اسید ها، بازها و فلزات سنگین است.
- فاضلاب صنایع نساجی: حاوی رنگ ها، مواد شیمیایی و الیاف است.
- فاضلاب صنایع فلزی: حاوی فلزات سنگین، روغن و گریس است.
- شیرابه: از واژه فاضلاب شیرابه بیشتر در زمینه دفن زباله های فاسد شدنی یا صنعتی استفاده می شود.
روش های تصفیه فاضلاب صنعتی:
روش های تصفیه فاضلاب صنعتی بسته به نوع و غلظت آلاینده ها متفاوت است و ممکن است شامل ترکیبی از روش های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی باشد. برخی از روش های رایج عبارتند از:
- تصفیه لجن فعال: این روش یکی از رایج ترین روش های تصفیه فاضلاب شهری و صنعتی است. در این روش، فاضلاب با لجن فعال (مخلوطی از باکتری ها و میکروارگانیسم های هوازی) در تماس قرار می گیرد و مواد آلی موجود در فاضلاب توسط این میکروارگانیسم ها تجزیه می شود.
- فیلتر های بیولوژیکی: در این روش، فاضلاب از روی بستر های بیولوژیکی (مانند شن، ماسه و مواد آلی) عبور می کند و میکروارگانیسم های موجود در این بستر ها، مواد آلی را تجزیه می کنند.
- راکتورهای غشایی: در این روش، از غشا های نیمه نفوذپذیر برای جدا کردن مواد جامد و میکروارگانیسم ها از فاضلاب استفاده می شود.
- تصفیه شیمیایی: در این روش از مواد شیمیایی مانند کلر، آهک و پلی آلومینیوم کلراید برای حذف آلاینده های خاص مانند فلزات سنگین، مواد آلی و فسفر استفاده می شود.
- تصفیه فیزیکی: این روش شامل فرآیند هایی مانند آشغال گیری، دانه گیری، ته نشینی و فیلتراسیون است که برای حذف ذرات جامد بزرگ از فاضلاب استفاده می شود.
پساب چیست؟
پساب (به انگلیسی: Effluent) به آبی گفته می شود که پس از انجام فرآیند تصفیه، از فاضلاب اولیه تولید می شود. به طور کلی، پساب می تواند شامل آب های خروجی از تصفیه خانه های فاضلاب شهری یا صنعتی باشد. این آب باید استاندارد های زیست محیطی را رعایت کند، از جمله کاهش مواد مغذی مانند نیتروژن و فسفر، کاهش پاتوژن ها و مواد سمی. پساب ها در بسیاری از موارد به رودخانه ها، دریاچه ها یا حتی به عنوان آب صنعتی دوباره استفاده می شوند.
مثال های عملی از پساب:
- پساب تصفیه شده ای که از یک تصفیه خانه شهری به رودخانه تخلیه می شود.
- پساب خروجی از کارخانه ها که پس از تصفیه برای استفاده مجدد به تأسیسات صنعتی باز می گردد.
فاضلاب ها بر اساس منشاء آنها به دو دسته تقسیم می شوند. آنها شامل فاضلاب و پساب هستند. فاضلاب، آب آلوده ی تولید شده از مناطق مسکونی و صنعتی است، در حالی که پساب، آب تصفیه شده از خطرات زیست محیطی است و می تواند در طبیعت رها شود (غیر قابل شرب).
این مطلب در سایت Vedantu به بحث گذاشته شده است.
تفاوت فاضلاب و پساب چیست؟
در متن فوق با واژه های پساب و فاضلاب آشنا شدیم. در واقع می توان گفت پساب ها زیر مجموعه ای از فاضلاب است، آن هم زمانی که در خصوص فاضلاب های صنعتی از کلمه پساب صنعتی استفاده می کنیم. به‌طور کلی تفاوت فاضلاب و پساب به شرح زیر می باشد:
- فاضلاب به تمامی آب های حاصل از مصارف انسان، صنعت، کشاورزی، شیرابه و … گفته می شود که معمولاً غنی از آلاینده ها، پاتوژن ها و مواد مغذی است که نیاز به تصفیه دارند. پساب، به ویژه پس از تصفیه، معمولاً دارای آلاینده های کمتری است و دارای فضولات انسانی و باکتریایی نیست که استاندارد های زیست محیطی برای تخلیه به طبیعت را رعایت می کند.
- فاضلاب می تواند به صورت مستقیم به منابع آب طبیعی آسیب برساند. اما پساب، اگر به درستی تصفیه شود، می تواند تأثیرات زیست محیطی کمتری داشته و حتی به عنوان منبع آبی برای کشاورزی یا استفاده صنعتی مجدداً بهره برداری شود.
- به خروجی تصفیه شده از تصفیه خانه ها و آب های مصرفی در صنعت، پساب گفته می شود.
- به آب مصرفی بویلر ها و خنک کننده های صنعتی نیز پساب گفته می شود.
- آب حاصل از مصارف انسان، ادارات، هتل ها و مراکز تفریحی و … فاضلاب گفته می شود.
- فاضلاب آب آلوده است که به تصفیه خانه وارد می شود و پساب یا پساب ثانویه خروجی تصفیه خانه است.
- گاهی پیش می آید که کلمات فاضلاب و پساب به جای یکدیگر استفاده می شوند. اما باید توجه داشت که در مورد آبی که دارای آلاینده های باکتریایی، فضولات و… است از واژه پساب استفاده نمی گردد.
جدول مقایسه تفاوت های فاضلاب و پساب
| موضوع | فاضلاب | پساب |
|---|---|---|
| تعریف کلی | آب آلوده ای که به دلیل فعالیت های انسانی (خانگی، صنعتی، کشاورزی) وارد سیستم تخلیه می شود. | آب تصفیه شده‌ای که پس از فرآیند های تصفیه از فاضلاب حاصل می شود و قابل استفاده مجدد است. |
| منبع تولید | تخلیه خانگی، فاضلاب شهری، فعالیت های صنعتی و کشاورزی | خروجی تصفیه خانه‌های فاضلاب |
| کیفیت آب | دارای آلودگی های فیزیکی، شیمیایی و میکروبی بالا | کیفیت بهتری نسبت به فاضلاب دارد و معمولاً فاقد آلاینده های خطرناک است. |
| هدف استفاده | معمولاً نیاز به تصفیه دارد و نمی تواند مستقیم استفاده شود. | استفاده مجدد در آبیاری، صنعت یا تخلیه به محیط زیست بدون اثر مخرب |
| آلودگی میکروبی | حاوی میکروارگانیسم های بیماری زا و ویروس ها | معمولاً پس از تصفیه، میزان آلودگی میکروبی به حد مجاز کاهش می یابد. |
| حجم مواد معلق | دارای مواد معلق و رسوبات بالا | مواد معلق کمتر به دلیل فرآیند های فیلتراسیون و ته نشینی در تصفیه |
| pH آب | معمولاً دارای pH نامتعادل بسته به منبع آلودگی | پس از تصفیه، pH متعادل تر و مناسب تر می شود |
| بو و ظاهر | دارای بو و ظاهر ناخوشایند (کدر و تیره) | شفاف تر و فاقد بوی نامطبوع |
| حاوی فلزات سنگین | در صورت منبع صنعتی، ممکن است غلظت بالایی از فلزات سنگین داشته باشد. | پس از تصفیه، غلظت فلزات سنگین به استانداردهای محیط زیستی کاهش می یابد. |
| کاربردها | معمولاً مستقیم کاربرد ندارد. | آبیاری کشاورزی، تغذیه آبخوان ها، استفاده صنعتی و شهری |
| استاندارد محیط زیستی | فراتر از حد مجاز استانداردهای محیط زیستی | مطابق با استاندارد های محیط زیستی برای تخلیه یا استفاده مجدد |
| فرآیند تصفیه مورد نیاز | نیاز به چندین مرحله تصفیه فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی | از فاضلاب تصفیه شده تولید می شود و معمولاً به مراحل تصفیه بیشتری نیاز ندارد. |
| مخاطرات زیست محیطی | می‌تواند باعث آلودگی خاک، آب‌های سطحی و زیرزمینی شود. | حداقل اثر منفی بر محیط زیست دارد، در صورتی که مطابق استاندارد تخلیه شود. |
شاخص های آلودگی فاضلاب:
- اکسیژن مورد نیاز شیمیایی (COD)
- اکسیژن خواهی بیولوژیک (BOD)
- کل مواد معلق (TSS)
- کل کربن آلی (TOC)
- اکسیژن محلول (DO)
تعریف COD
میزان اکسیژن مورد نیاز جهت معدنی شدن کلیه مواد آلی موجود در فاضلاب که با یک دیکرومات پتاسیم در محیط اسیدی در حضور سولفات نقره ، تمام مواد آلی موجود به CO2 اکسید شوند و مقدار آن برحسب میلی گرم در لیتر اکسیژن بیان می شود.
تعریف BOD
مقدار اکسیژن مورد نیاز که باید به فاضلاب داده شود تا باکتری های هوازی مواد آلی موجود در فاضلاب را اکسید نمایند همچنین جز شاخص استاندارد جهانی می باشد و اندازه گیری آن به دما و زمان وابسته است این شاخص با کمک دستگاه اتکوبارتور اندازه گیری می شود.
تعریف TSS
ذرات جامد معلق میتوانند شامل گل و لای، شن، جلبک، خاک، سنگ ریز باشد. آب را از یک فیلتر ریز عبور می دهیم. مواد جامد محلول و مواد کلوییدی از فیلتر عبور میکنند و ذرات جامدی که روی فیلتر باقی میمانند ، همان مواد جامد معلق آب (TSS) هستند.
تعریف TOC
مقدار CO2 حاصل از مواد آلی ضمن اتمیزه کردن فاضلاب در درون یک کوره احتراق ایجاد شده و بر حسب کربن باقیمانده بیان می شود.
تعریف DO
میزان اکسیژن حل شده در آب است .گاز اکسیژن محلول در آب دارای اهمیت زیادی برای موجودات ابزی می باشد.. مقدار اکسیژن حل شده در فاضلاب شهری بیانگر قدرت تصفیه خود بخودی و طبیعی آن می باشد.
استانداردهای زیست محیطی و قوانین برای فاضلاب و پساب
برای کاهش اثرات منفی فاضلاب و پساب، استاندارد های محیط زیستی مختلفی در سطح جهانی و ملی تعیین شده است. این استاندارد ها شامل محدودیت هایی برای ترکیبات شیمیایی و بیولوژیکی موجود در فاضلاب ها و پساب ها هستند. در ایران و بسیاری از کشور های جهان، تصفیه فاضلاب ها طبق استاندارد های محیط زیستی صورت می گیرد تا از ورود مواد سمی به اکو سیستم ها جلوگیری شود.
24 پاسخ
سلام، می خواستم بدونم فاضلاب و پساب دقیقاً چه تفاوتی با هم دارن؟
سلام،
تفاوت اصلی بین فاضلاب و پساب در منبع آلودگی آنهاست. فاضلاب به آبهایی اطلاق می شود که در اثر فعالیت های انسانی مانند شستشو، آشپزی، استحمام و سایر مصارف بهداشتی آلوده شده اند. این آبها معمولاً شامل آلاینده های آلی و میکروارگانیسم های بیماری زا هستند.
در مقابل، پساب آب خروجی از فرآیندهای صنعتی و تولیدی است که حاوی آلاینده های خاص صنعتی نظیر فلزات سنگین، مواد شیمیایی و روغن ها است. تصفیه هرکدام از این منابع آلودگی به روش های تخصصی متناسب با نوع آلاینده نیاز دارد.
آیا پساب همون فاضلابه یا فرق داره؟
سلام
پساب و فاضلاب هر دو به آب های آلوده اشاره دارند، اما تفاوت هایی دارند. فاضلاب عمدتاً از مصارف خانگی و شهری ناشی می شود، در حالی که پساب بیشتر به آب های آلوده حاصل از فرآیندهای صنعتی و تولیدی اطلاق می شود.
چرا باید بین فاضلاب و پساب تفاوت قائل بشیم؟
سلام
تمایز بین فاضلاب و پساب از نظر ترکیبات آلاینده و فرآیندهای تصفیه بسیار حائز اهمیت است. فاضلاب معمولاً شامل مواد آلی، پسماندهای انسانی و آلاینده های صنعتی است که نیاز به تصفیه اولیه و ثانویه دارند، در حالی که پساب می تواند آب تصفیه شده یا خروجی از فرآیندهای صنعتی باشد که تحت استانداردهای خاصی برای استفاده مجدد یا دفع کنترل شده قرار می گیرد. شناخت این تفاوت ها به بهبود فرآیندهای تصفیه، افزایش بهره وری در استفاده از منابع آبی و حفاظت از محیط زیست کمک می کند.
پساب صنعتی چیه و چه فرقی با فاضلاب داره؟
پساب صنعتی به آب‌های آلوده‌ای گفته می‌شود که در نتیجه فرآیندهای تولیدی و صنعتی به وجود می‌آیند و ممکن است حاوی مواد شیمیایی خاص، فلزات سنگین و آلاینده‌های دیگر باشند.
فاضلاب بیشتر شامل آب‌های مصرفی خانگی و شهری است که آلاینده‌های معمولی‌تری دارند.
آیا تصفیه فاضلاب و پساب به یک روش انجام می شه؟
خیر، تصفیه فاضلاب و پساب به دلیل تفاوت در نوع و میزان آلاینده‌ها به روش‌های متفاوتی نیاز دارد.
فاضلاب خانگی معمولاً با روش‌های بیولوژیکی تصفیه می‌شود، در حالی که پساب صنعتی ممکن است نیاز به روش‌های شیمیایی یا فیزیکی خاصی داشته باشد.
چه موادی معمولاً در فاضلاب و پساب وجود داره؟
سلام
فاضلاب و پساب حاوی ترکیبات متنوعی هستند که بسته به منبع تولید آنها متفاوت است. فاضلاب خانگی معمولاً شامل مواد آلی، میکروارگانیسم های بیماری زا، چربی ها، مواد شوینده و ذرات معلق است.
در مقابل، پساب صنعتی بسته به نوع صنعت، ممکن است حاوی فلزات سنگین، ترکیبات شیمیایی خاص، رنگ ها، روغن ها و سایر آلاینده های ناشی از فرآیند های تولیدی باشد.
آیا پساب صنعتی خطرناک تر از فاضلاب خانگیه؟
سلام
بله، پساب صنعتی به دلیل وجود مواد شیمیایی سمی، فلزات سنگین و آلاینده های خاص، معمولاً خطرناک تر از فاضلاب خانگی است. این نوع پساب می تواند تاثیرات مخرب تری بر محیط زیست و سلامت انسان ها داشته باشد، زیرا بسیاری از این مواد تجزیه پذیر نیستند و در صورت تخلیه مستقیم به منابع آبی، باعث آلودگی طولانی مدت می شوند. علاوه بر این، آلاینده های موجود در پساب صنعتی می توانند به اکوسیستم های آبی آسیب برسانند و حیات آبزیان را به خطر بیندازند. به همین دلیل، تصفیه دقیق و پیشرفته این نوع پساب برای کاهش خطرات آن و رعایت استانداردهای زیست محیطی ضروری است.
چطور می شه فاضلاب و پساب رو به طور مؤثر تصفیه کرد؟
برای تصفیه مؤثر فاضلاب و پساب، انتخاب روش مناسب بر اساس نوع آلاینده ها و حجم فاضلاب بسیار مهم است.
استفاده از پکیج های تصفیه فاضلاب که شامل فرایند هایی مانند تصفیه فیزیکی (مانند آشغالگیری و ته نشینی)، شیمیایی (مانند استفاده از مواد منعقد کننده)، و بیولوژیکی (مانند روش لجن فعال) است، راهکاری جامع محسوب می‌شود.
مشاوره با متخصصین در این زمینه به شما کمک می‌کند بهترین سیستم را برای نیازهای خود انتخاب کنید.
آیا قوانین خاصی برای دفع فاضلاب و پساب وجود داره؟
بله، در بسیاری از کشور ها قوانین و مقررات سخت‌گیرانه ای برای دفع فاضلاب و پساب وجود دارد که هدف آنها حفاظت از محیط زیست و سلامت عمومی است.
این قوانین تعیین می کنند که چگونه باید فاضلاب و پساب جمع آوری، تصفیه و دفع شوند.
چه تأثیری داره اگه فاضلاب و پساب بدون تصفیه دفع بشن؟
دفع فاضلاب و پساب بدون تصفیه می‌تواند منجر به آلودگی منابع آبی، خاک و هوا شود، که به نوبه خود می‌تواند سلامت انسان‌ها و حیات وحش را به خطر بیندازد و باعث شیوع بیماری‌ها و تخریب اکوسیستم‌ها گردد.
آیا می شه از فاضلاب تصفیه شده برای کشاورزی استفاده کرد؟
سلام
بله، در صورتیکه فاضلاب به طور کامل تصفیه شود و استاندارد های لازم را داشته باشد، می توان از آن برای آبیاری محصولات کشاورزی استفاده کرد. فرآیند تصفیه باید به‌گونه ای باشد که آلاینده های مضر، فلزات سنگین، عوامل بیماری زا و مواد شیمیایی خطرناک به طور کامل حذف شوند. استفاده از فاضلاب تصفیه شده در کشاورزی می تواند به حفظ منابع آبی، کاهش هزینه های آبیاری و بهبود بهره وری آب کمک کند، اما لازم است که نوع محصول و میزان تصفیه موردنیاز مطابق با استانداردهای بهداشتی بررسی شود.
چه فناوری هایی برای تصفیه پساب صنعتی وجود داره؟
سلام وقت بخیر
برای تصفیه پساب صنعتی، فناوری های مختلفی وجود دارد که بسته به نوع آلاینده ها و شرایط خاص هر صنعت می توان از آنها بهره برد. از جمله روش های شیمیایی می توان به انعقاد و لخته سازی اشاره کرد که در این روش ها، مواد شیمیایی به پساب اضافه می شوند تا ذرات معلق و آلاینده ها از آب جدا شوند. روش های فیزیکی مانند فیلتراسیون و ته نشینی نیز برای حذف ذرات معلق و آلودگی های فیزیکی استفاده می شوند. در نهایت، روش های بیولوژیکی به کارگیری میکروارگانیسم ها برای تجزیه و کاهش آلاینده های آلی در پساب هستند. انتخاب روش مناسب تصفیه به عواملی مانند نوع آلاینده ها، دمای پساب، میزان مواد معلق و آلودگی های موجود بستگی دارد و برای دستیابی به بهترین نتیجه، معمولاً ترکیبی از این روش ها به کار می رود.