طراحی سپتیک تانک فاضلاب چگونه انجام می شود؟

همانطور که می دانید سپتیک تانک فاضلاب یکی از رایج ترین محصولات مورد استفاده در صنعت تصفیه فاضلاب است که در جاهایی که دسترسی به فاضلاب شهری وجود ندارد در زیر زمین نصب می شود. طراحی سپتیک تانک فاضلاب فرآیندی دقیق و حساس است که نیازمند در نظر گرفتن عوامل مختلفی مانند حجم فاضلاب، تعداد افراد، نوع خاک، سطح آب زیرزمینی و … است. در ادامه طریقه محاسبه صحیح حجم انباره مخزن سپتیک با توجه به فاضلاب تولیدی انواع ساختمان های مسکونی، اداری و کارخانجات صنعتی قرار داده شده است. هدف از طراحی سپتیک تانک، ایجاد یک سیستم تصفیه اولیه کارآمد برای فاضلاب است.

طراحی سپتیک تانک فاضلاب به چه عواملی بستگی دارد؟

• حجم فاضلاب: تعداد افراد ساکن، میزان مصرف آب و نوع فعالیت‌ها در ساختمان، تعیین‌کننده حجم فاضلاب تولیدی و در نتیجه حجم مورد نیاز سپتیک تانک است.
• نوع خاک: نفوذپذیری خاک، نوع خاک و سطح آب زیرزمینی بر انتخاب نوع سپتیک تانک و سیستم دفع فاضلاب پس از آن تاثیرگذار است.
• سطح آب زیرزمینی: ارتفاع سطح آب زیرزمینی، تعیین‌کننده عمق قرارگیری سپتیک تانک و سیستم لوله‌کشی است.
• نوع ساختمان: ساختمان مسکونی، تجاری یا صنعتی، نوع و حجم فاضلاب تولیدی را متفاوت می‌کند.
• مقررات محلی: قوانین و مقررات محلی در مورد ابعاد، فاصله از منابع آب و سایر پارامترهای طراحی سپتیک تانک، باید رعایت شود.

مراحل طراحی سپتیک تانک فاضلاب

1. تعیین حجم سپتیک تانک: بر اساس حجم فاضلاب تولیدی و ضریب اطمینان، حجم مورد نیاز سپتیک تانک محاسبه می‌شود.
2. انتخاب محل مناسب: محل انتخاب شده باید به دور از منابع آب، دارای دسترسی آسان برای تخلیه لجن و تعمیرات و دارای شیب مناسب برای جریان یافتن فاضلاب باشد.
3. طراحی داخلی سپتیک تانک: شامل بخش‌های ورودی، ته نشینی، چربی و خروجی است.
4. طراحی سیستم لوله کشی: لوله‌های ورودی و خروجی سپتیک تانک باید به درستی طراحی و نصب شوند تا از جریان روان فاضلاب اطمینان حاصل شود.
5. طراحی سیستم تهویه: برای جلوگیری از تجمع گازهای متصاعد شده از فاضلاب، سیستم تهویه مناسب برای سپتیک تانک ضروری است.

محاسبه حجم سپتیک تانک

از سپتيک تانک معمولا برای فاضلاب های بهداشتی استفاده می شود. بنابراین در ادامه روش محاسبه حجم مخزن سپتيک برای فاضلاب های بهداشتی را آورده ایم. طبق استانداردهای موجود، ظرفیت سپتیک­ تانک برابر با میزان تولید فاضلاب در روز در نظر گرفته می­شود.

برای محاسبه حجم و ظرفیت مورد نیاز، ابتدا لازم است میزان فاضلاب تولیدی روزانه محاسبه شود. میزان فاضلاب بهداشتی معمولاً به تعداد افراد تحت پوشش رابطه مستقيم دارد.  برای محاسبه ظرفیت سپتیک­ تانک، مقدار سرانه افراد طبق فرمول زیر محاسبه می­شود. عدد حاصل برابر با حداقل ظرفیت مورد نیاز برای سپتیک ­است.   

V=C*P*1.2

در رابطه فوق

• V حداقل حجم مخزن سپتیک برحسب لیتر
• C سرانه تولید فاضلاب در هر شبانه روز برحسب لیتر
• P تعداد نفرات تحت پوشش برحسب نفر می باشد.
• 1.2 ضریب اطمینان

 برای وضوح بیشتر به این مثال توجه کنید. می­خواهیم ظرفیت سپتیک­ تانک مورد نیاز برای فاضلاب بهداشتی یک کارخانه تولیدی را محاسبه کنیم. این کارخانه در دو شیفت 8 ساعته کاری کار می­کند که در شیفت اول 150 کارگر و در شیفت دوم 80 کارگر مشغول به کار می­ باشند. با توجه به فرمول بالا برای شیفت اول 75 * 150 برابر با 11،250 لیتر می شود و برای شیفت دوم 75 * 80 برابر با 6،000 لیتر می باشد.

در نهایت ظرفیت مخزن با فرمول زیر محاسبه می شود:

17،250 = 1.25 * (6000 + 11250)

در ایجا به صورت تقریبی ظرفیت مخزن را برابر با 18 هزار لیتر در نظر می گیریم و با توجه به آن طراحی سپتیک را انجام می دهیم.

در جدول زیر نیز میزان فاضلاب تولیدی به ازای هر نفر (سرانه تولید فاضلاب) را در شرایط مختلف نشان می­دهد:

انتخاب محل مناسب برای نصب سپتیک

روش نصب سپتیک تانک فاضلاب امری مهم و ضروری است که باید به آن توجه کرد:

• دوری از منابع آب: سپتیک تانک باید در فاصله مناسبی از چاه‌ها، قنوات و منابع آب زیرزمینی قرار گیرد.
• دسترسی آسان: محل نصب باید به گونه‌ای باشد که دسترسی برای تخلیه لجن و تعمیرات آسان باشد.
• شیب زمین: شیب زمین باید به گونه‌ای باشد که فاضلاب به صورت ثقلی به سمت سپتیک تانک جریان یابد.

اجزای سپتیک تانک فاضلاب

اجزای داخلی سپتیک تانک فاضلاب، اجزای الکتریکی و برقی نبوده و تنها بافل یا دیواره جداکننده داخلی، دریچه بازدید، لوله های ورودی خروجی و ونت می باشند. همچنین سپتیک تانک های فاضلاب گروه تولیدی آب سازه دارای عدسی دوجداره از جنس پلی اتیلن و مسلح می باشند که این خصوصیت، جزو موارد انحصاری و نقطه قوت در تولید سپتیک تانک های فاضلابی می باشد.

• سیستم ورودی فاضلاب: شامل لوله و بافل (میانگیر) ورودی است.
• مخزن اولیه : معمولا 70-60 درصد حجم کل مربوط به این بخش است و فاضلاب ابتدا وارد این بخش می شود.
• دیواره جداکننده (بافل): باعث جلوگیری از ورود لجن و چربی و روغنهای شناورشده به مخزن زلال سازی می شود.
• مخزن زلال سازی: این مخزن تقریبا 30 درصد حجم کل را شامل شده و در آن فاضلاب عاری از مواد قابل ته نشینی و شناوری تجمع می یابد.
• خروج بیو گاز (تهویه): از طریق این مجرا گازهای تولید شده ناشی از فرآیندهای بی هوازی تصفیه فاضلاب که عمدتا متان است خارج می گردد.
• سیستم خروجی فاضلاب: شامل بافل و لوله خروجی می باشد. 

طراحی سیستم لوله کشی مناسب

• لوله‌های ورودی و خروجی سپتیک تانک باید به درستی طراحی و نصب شوند.
• شیب لوله‌ها باید به گونه‌ای باشد که فاضلاب به راحتی جریان یابد.

طراحی سیستم تهویه گاز در سپتیک

• سپتیک تانک باید به سیستم تهویه مجهز باشد تا گازهای تولید شده در آن به خارج از ساختمان هدایت شوند.

نکات مهم در ارتباط با طراحی سپتیک تانک

برای زلال سازی بهتر فاضلاب، معمولاٌ برای سپتیک تانک ها دو یا سه مخزن در نظر می گیرند. به این صورت که حجم قسمت اول را دو برابر حجم قسمتهای بعدی طراحی می کنند. که این امر به منظور جلوگیری از نوسانات سطحی فاضلاب و طولانی تر کردن تخلیه لجن صورت می گیرد.

به طور معمول 80 درصد آب مصرفی به فاضلاب تبدیل می شود. برای همین ضریب تبدیل آب به فاضلاب 0.8 درصد در نظر گرفته می شود. حجم سپتیک تانک باتوجه به میزان تولید فاضلاب، سرانه مصرف آب و ضریب تبدیل آن به فاضلاب برای زمان ماند ۱۲ تا ۱۵ ساعت (به دلیل عدم حضور پرسنل عملیاتی در طول روز) طراحی می گردد.

• رعایت استانداردها: طراحی سپتیک تانک باید مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی انجام شود.
• مشاوره با متخصص: بهتر است قبل از طراحی و ساخت سپتیک تانک، با یک مهندس بهداشت محیط یا کارشناس تصفیه فاضلاب مشورت کنید.
• نگهداری منظم: سپتیک تانک نیاز به نگهداری منظم دارد که شامل تخلیه لجن و پمپاژ چربی‌ها می‌شود.

بررسی قوانین و مقرارت محلی

اجرای هر پروژه بزرگ مانند نصب سپتیک تانک نباید با قوانین و مقرارت در تضاد باشد. قوانین مربوط به نصب سپتیک تانک به محل زندگی بستگی دارد. اجرای مخزن سپتیک با حجم های مختلف نیز خود شامل استاندارد ها و قوانین مختلف می باشد. بنابراین پیش از نصب سپتیک تانک پیش ساخته ابتدا از قوانین و مقررات آگاه شوید تا در ادامه کار با مشکل مواجه نشوید.

تست خاک

نوع خاک ارتباط مستقیمی با نحوه عملکرد سپتیک تانک فاضلاب دارد. خاک هایی با دانه بندی مسطح به راحتی متراکم می شوند. این خاک ممکن است باعث به وجود آمدن نشتی در سپتیک تانک شود.

انتخاب سپتیک تانک فاضلاب مناسب

با توجه به نوع خاک و کیفیت فاضلاب باید سپتیک تانک مناسب انتخاب شود. رایج ترین سپتیک تانک شامل یک مخزن و یک سیستم زهکشی است. فاضلاب از سیستم زهشکی از منطقه مورد نظر دور شده و وارد خاک می شود. سپتیک تانک بتنی و سپتیک تانک پلی اتیلن از انواع رایج سپتیک هستند. جنس انتخابی می تواند بر قیمت سپتیک تانک موثر باشد.

طراحی سیستم لوله گذاری سپتیک تانک فاضلاب

فاضلاب تصفیه شده از سپتیک توسط لوله ها به محل تخلیه منتقل می شوند. با توجه به دبی فاضلاب ورودی سایز لوله ها انتخاب می شود. همچنین طول لوله ها بر اساس فاصله تا محل تخلیه تخمین زده می شود. به دلیل عدم استفاده از پمپ در سپتیک تانک فاضلاب باید شیب لوله ها به سمت پایین باشد تا به کمک نیروی گرانش فاضلاب حرکت کند.

فراهم کردن لیست تجهیزات

پس از نهایی کردن طراحی، باید لیستی از اتصالات، قطر و طول لوله ها، میزان شن مورد نیاز، جنس مخزن و غیره فراهم شود. به این ترتیب قیمت سپتیک تانک فاضلاب پیش بینی می شود.

سخن پایانی

در کل، طراحی و ساخت سپتیک تانک یک فرآیند تخصصی است که نیازمند توجه به جزئیات و رعایت استانداردها می‌باشد. با طراحی صحیح و نگهداری مناسب، سپتیک تانک می‌تواند به عنوان یک سیستم تصفیه فاضلاب موثر و مقرون به صرفه عمل کند.