سدیم هیدروکسید یا سود سوز آور چیست؟

سدیم هیدروکسید یا سود سوز آور Naoh، یکی از مهم ترین ترکیبات یونی مورد استفاده در تصفیه آب و فاضلاب و سایر صنایع می باشد. این ترکیبات در انواع مختلف سود سوزآور مایع و جامد تولید شده و در گروه قوی ترین بازها قرار گرفته اند. به طوریکه قدرت بالایی در جذب رطوبت و دی اکسید کربن داشته و براحتی با آنها وارد واکنش میشود. با توجه به خاصیت قلیایی بالا و تولید گرمای زیاد، کاستیک سودا یا سدیم هیدروکسید در صنایع مختلف از جمله پالایش نفت خام، کاغذ سازی و نساجی و چربی گیری و تولید مواد شوینده و غیره مورد استفاده قرار می گیرد. در ادامه انواع سدیم هیدروکسید، کاربرد آنها در صنایع مختلف و نحوه تولید و سایر ویژگی های سود سوزآور را بررسی خواهیم کرد.

سدیم هیدروکسید چیست؟

سدیم هیدروکسید یا سود سوز آور که با نام های دیگری همچون کاستیک سودا و سود پرک نیز شناخته شده می باشد، ترکیبی یونی با خاصیت قلیایی می باشد. این ترکیب که با نام naoh شناخته شده است، دارای جرم مولی 39.99 گرم بر مول بوده و در حالت جامد در دمای 318 درجه سانتی گراد به نقطه ذوب میرسد. یکی از مهم ترین ویژگی های سود سوزآور، قدرت انحلال بسیار بالای آن در آب و اتانول و متانول است و در نهایت منجر به تولید گرمای زیاد می شود.
سدیم هیدروکسید Naoh در حالت جامد رنگ سفید و کاملا شفاف دارد و در حالت مایع بی رنگ است. این ترکیبات قدرت بالایی در از بین بردن پروتئین دارند و به همین دلیل در تماس با بدن منجر به سوختگی های بسیار شدید میشوند.

انواع سود سوزآور

سدیم هیدروکسید مورد استفاده در صنایع مختلف از نظر ساختار و شکل ظاهری در دو گروه زیر دسته بندی میشوند:

سدیم هیدروکسید مایع

این نوع سود سوزآور کاملا شفاف و بدون رنگ و بو می باشد و گرمای تولید شده از واکنش آن با آب نقش مهمی در چربی گیری و تمیزکنندگی سطوح دارد. سود سوز آور مایع ماده ای بسیار کاربردی در صنعت کاغذسازی، نساجی و همچنین پتروشیمی می باشد.

سدیم هیدروکسید جامد یا سود پرک

سدیم هیدروکسید جامد یا سود پرک نوع دیگری از این مواد قلیایی قوی می باشد که به عنوان تمیزکننده در صنایع مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. لازم به ذکر است، سود پرک یا کاستیک سودا جامد در واقع همان سدیم هیدروکسید مایع است که در اثر تبخیر رطوبت خود را از دست داده و به ورق های بسیار نازک سفید تبدیل شده اند. هر دو نوع سود سوز آور مایع و جامد از پرکاربردترین مواد شیمیایی تصفیه آب و فاضلاب می باشند که با قدرت بسیار زیاد چربی و ذرات کلوئیدی را جداسازی می کنند.

نحوه تولید سود سوزآور چیست؟

برای تولید سود سوزآور دو روش ارائه شده است که هر یک دارای ویژگی های خاصی هستند. ساده ترین روش تولید کاستیک سودا یا سود پرک، الکترولیز سدیم کلرید می باشد. در حال حاضر بسیاری از سدیم هیدروکسید مورد استفاده در نصعت با این روش تولید میشود.
در گذشته نیز از ترکیب سودا و آهک استفاده میشد. برای انجام این فرایند به کلسیم هیدروکسید و سدیم کربنات نیاز است و رابطه آن به صورت زیر می باشد:

Ca(OH)۲ + Na۲CO۳ → CaCO۳ + ۲ NaOH

ویژگی های سدیم هیدروکسید

مهم ترین ویژگی های سدیم هیدروکسید مایع و جامد (سود پرک) عبارتند از:

• این ترکیبات دارای جرم مولی 39.99 گرم بر مول می باشند.
• سود مایع بی رنگ و شفاف و سود سوز آور جامد سفید است.
• هیدروکسید سدیم در دمای 1388 درجه سانتی گراد به نقطه جوش میرسد.
• کاستیک سودا دارای خاصیت قلیایی یا بازی بسیار قوی می باشد.
• این ترکیبات به عنوان تنظیم کننده ph و تمیز کنندگی در صنایع مختلف استفاده میشود.
• تولید گرما در واکنش سود سوزآور با آب از مهم ترین ویژگی های آن است.
• سدیم هیدروکسید منجر به سوختگی های شدید در پوست و بدن می شود.

کاربرد سود سوزآور

همان طور که اشاره شد، سدیم هیدروکسید قدرت تمیز کنندگی بالایی داشته و به عنوان تنظیم کننده ph نیز مورد استفاده قرار میگیرد. بر همین اساس مهم ترین موارد کاربرد این مواد عبارتند از:

کاربرد سود پرک در تصفیه آب

اصلی ترین دلیل استفاده از سود سوز آور در تصفیه آب، تنظیم ph است. با توجه به اینکه کلر می تواند باعث افزایش خاصیت اسیدی آب شود که در نهایت به پوست اسیب وارد می کند، ورود مقدار کمی از سدیم هیدروکسید می تواند ph را تنظیم و خاصیت اسیدی آب را از بین ببرد. با توجه به مضرات زیادی که این مواد برای سلامتی بدن دارند، در تصفیه آب استخر و آب آشامیدنی در تصفیه خانه ها مقدار بسیار کمی از سود سوز آور مورد استفاده قرار میگیرد.

کاربرد سدیم هیدروکسید در پالایش نفت خام

در پالایش نفت خام از سدیم هسدروکسید به منظور از بین بردن چربی ها استفاده میشود. گرمای تولید شده در واکنش سود پرک با رطوبت می تواند چربی ها را حذف نمایید. همچنین لازم به ذکر است، این ترکیبات به دلیل خاصیت قلیایی که دارند می توانند گازهای اسیدی را در مرحله حفر چاه های نفت خنثی کنند.

کاربرد سدیم هیدروکسید در صنایع کاغذ سازی

در صنایع کاغذ سازی سدیم هیدروکسید به عنوان یک ماده موثر در حذف ناخالصی ها و ذرات چوب موجود در خمیر کاغذ نقش دارد. کاستیک سودا در واکنش با رطوبت گرمای زیادی تولید نموده و از این طریق ذرات چوب و ناخالصی ها را از بین میبرد.

کاربرد سود سوزآور در چربی گیری

همان طور که اشاره شد، سدیم هیدروکسید در واکنش با آب گرمای زیادی تولید می کند. حرارت تولید شده قادر به ذوب ذرات چربی معلق در محلول مورد نظر شده و به همین دلیل به عنوان یک چربی گیر قوی عمل می کند.
علاوه براین، سود سوز آور در تولید مواد غذایی و نساجی و صنایع پتروشیمی و تولید آلومینیوم نیز برای تنظیم ph و چربی گیری و تمیز کنندگی کاربرد گسترده ای دارد. در کارخانجات تولید مواد غذایی به منظور نرم شدن زیتون و شستشوی میوه و سبزیجات از سود سوز آور به مقدار کم استفاده میشود.

نکات مهم در استفاده از سود سوزآور

علیرغم ویژگی های مثبت بسیار زیادی که سدیم هیدروکسید به همراه دارد، استفاده از این مواد بدون رعایت اصول ایمنی می تواند منجر به خطرات متعددی شود. به همین دلیل پیشنهاد می کنیم موارد زیر را در حین استفاده از سود پرک یا کاستیک سودا مد نظر قرار دهید:

• گرمای تولید شده در واکنش سود پرک با رطوبت باعث از بین رفتن چربی و پروتئین های پوست میشود. به همین دلیل سوختگی های بسیار شدید و خطرناک را روی بدن ایجاد می کند. لذا بدون دستکش نباید از این مواد استفاده کنید.
• بخار تولید شده در واکنش سود سوز آور با آب بسیار خطرناک و مسموم کننده بوده و به سیستم تنفسی آسیب وارد می کند. حتما در حین استفاده از این مواد باید ماسک بزنید.
• در صورت تماس بدن با سود پرک حداقل 20 دقیقه پوست را با آب شستشو دهید تا دچار سوختگی نشوید.